رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در سخنرانی نوروزی1401 بیان نمودند: «یکی از مشکلات کشور کاهش بهره وری است؛ یعنی به تناسب آن مقداری که هزینه مصرف می کنیم، از این هزینه مان بهره برداری نمی کنیم». بهره وری یکی از شاخص های مهم اقتصاد در سطح کلان و بخش های اقتصادی به شمار می رود. این شاخص، معیار مناسبی برای ارزیابی عملکرد بنگاه ها، سازمان ها و کل اقتصاد، همچنین تعیین میزان موفقیت آنها در دستیابی به اهداف تعیین شده است. بهره وری، استفاده موثر و بهینه از زمان و ارزش حاصل ازسرمایه، عمر، فکر، اندیشه و توان ها واستعدادها در یک واحد زمان و استفاده مطلوب از همه لحظات است و به این لحاظ معیار کلیدی برای ارزیابی عملکرد کارکنان یک سازمان به شمار می رود. بهره وری و کیفیت در واقع دو روی یک سکه اند و مفهوم آن ها محدود به تولید کالای کارخانه ای نیست، بلکه در مفهومی وسیع تر، کلیه فعالیت های هر شاغلی در هر مؤسسه و سازمانی را در بر می گیرد. جمهوری اسلامی ایران در طول چند دهه ی اخیر شاهد تغییرات قابل توجه و شگرف در عرصـه هـای مختلـف بوده است، این تغییرات از جهت گستردگی، پیچیدگی، شدت و سـرعت در عصـر انفجـار اطلاعات، ضـمن فشـار فزاینده بر دولت ها، انتظار بیشـتری نسـبت به ارتقاء بهره وری سـازمان های دولتی در بین عموم به وجود آورده است. بهره وری مفهومی کلی است که ارتقا آن بـــه عنـــوان ضـــرورتی مهم همــــــواره مــــــدنظر سیاستمداران، اقتصاددانان و دولتمردان بوده و مـــدیریت آن از طریق اندازه گیری، اجراء، ارزیابی و اصلاح صورت می گیرد. بهره وری سازمانهای دولتی هر کشور، یکی از مهمترین مؤلفه های توسعه آن کشور محسوب می شود. بهره وری بخش دولتی که حساس بودن و پاسخگو بودن نسبت به نیازها و خواسته های مشتریان با صرف بهینه بودن منابع است، منافع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی زیادی را برای مردم و دولت به ارمغان می آورد. در اقتصاد ایران به دلیل ضعف نظام آماری به سنجش و تحلیل بهره وری برخی از بخش های اقتصادی از جمله بخش خدمات کمتر توجه شده است در حالی که بخش خدمات حدود 52 درصد تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می دهد. به رغم این که در مطالعات و برنامه ریزی های بخشی و کلان اقتصادی، موضوع اندازه گیری بهره وری مرسوم است، ولی دربیشتر موارد با محدودیت های فراوانی از جمله فقدان روش کارآمد، شاخص های متناسب، آمار و اطلاعات، و تفصیلی نبودن محاسبات برای زیربخش ها، مواجه است. لزوم توجه به بهره وری از موضـوعات مهمی به شـمار می آید که در بندهای 12،17،25 و 26 سـیاسـت های کلی ابلاغی از جانب مقام معظم رهبری بر آن تاکید شده و در بسیاری از قوانین و مقررات به آن اشاره شده است. از جمله در ماده 3،4 و 5 قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به رشد هشت درصدی اقتصاد از محل ارتقای بهره وری کل عوامل تولید و اجرایی نمودن چرخه مدیریت بهره وری اشـاره شـده اسـت. همچنین برنامه مدیریت بهره وری نظام اداری و اجرایی کشـور در قالب برنامه جامع اصلاح نظام اداری در سال 97 توسط رییس جمهور ابلاغ شده است. سنجش بهره وری باعث بهبود عملکرد سـازمان هـای دولتـی و درنهایـت بهبود بودجه بندی می شود. با توجه به آثار مثبت سـنجش بهره روی در بخش دولتی و نقش عمده آن در بهبود بهره وری کلی کشـور، ضـرورت وجود یک سیستم اندازه گیری بهره وری در سازمان های دولتی ایران اجتناب ناپذیراست که ضرورت آن در استان مرکزی احساس می شود. استان مرکزی از استان هایی است که نقش و جایگاه خدمات دستگاه های اجرایی آن در ساختار اشتغال و تولید باید مورد توجه جدی قرار گیرد و این بخش متناسب با سایر بخش ها رشد نموده و نیازهای آن ها را برآورده سازد. استان مرکزی دارای ظرفیت های تولیدی ویژه ای است که آن را در سطح کشور برجسته ساخته است. این ظرفیت ها در عرصه های مختلف زراعی، باغی، پرورش دام و طیور تا تولیدات صنعتی متنوع و گاه بی رقیب نمود پیدا کرده است. در دهه های اخیر حضور این فعالیت ها در استان موجب شده است که همه توجهات کارشناسان، برنامه ریزان و تصمیم گیران متوجه این فعالیت ها شده و تحلیل ها روی آنها متمرکز گردد. در نتیجه بقیه فعالیت های اقتصادی و اجتماعی تحت الشعاع قرار گرفته و تناسب فعالیت های استان در ابهام قرار دارد. بعضی از خدمات دولتی نوعاً با توجه به الزامات و ملاحظات غیر اقتصادی فعالیت می کنند و لزوم توجه به بهبود بهره وری در آن ها به شدت احساس می شود. بهره وری خدمات دستگاه های اجرایی استان، نیازمند اصلاحات جدی است تا بتواند به نیازهای جامعه از جمله کاهش زمان ارایه خدمات، کاهش هزینه های ارایه خدمت، و افزایش کیفیت خدمات پاسخ دهد. بنابراین سؤالاتی مطرح می شوند از جمله آن که برای اندازه گیری میزان بهره وری خدمات دستگاه های اجرایی از چه الگویی باید پیروی کرد؟ شاخص های سنجش بهره وری خدمات دستگاه های اجرایی کدام اند؟ و به چه طریق می توان بهره وری دستگاه های اجرایی را با استفاده از امکانات موجود ارتقاء داد؟ پژوهش حاضر با هدف پاسخگویی به سؤالات فوق در پهنای دستگاه های اجرایی استان مرکزی انجام می شود. بدیهی است نتایج حاصل از آن می تواند کاربردهای مفیدی در اختیار قرار دهد چرا که سنجش بهره وری در سطح سازمان می تواند برنامه ریزی های راهبردی و عملیاتی، تخصیص بودجه و منابع سازمانی و مشخص کردن انتظارات ارباب رجوع را بهبود بخشد. از سوی دیگر تعیین میزان بهره وری فرصـت های بهبـــــود و فعالیت هایی که نیاز به بازنگری دارند، مقایسـه افراد، واحـــــدها، سـازمان هـا و صـنایع بـه منظور کمـک بـه تصـمیم گیـری هـای مدیریتی و مقایسه عملکرد سازمان با اســـتانداردهای داخلی را ممکن می ســـازد. در واقع تعیین بهره وری ابزاری جهت خود ارزیابی ســازمان های دولتی و راهنمایی جهت تداوم یا توقف برنامه های ســازمانی و مبنایی برای تعیین حقوق و دســتمزد به شـمار می رود. در مجموع به نظر می رسـد بهبود بهره وری کارکنان در سـازمان ها موجب اسـتفاده بهینه از منابع، تقلیل هزینه ها، بهبود کیفیت، ارتقاء رضـــایت ارباب رجوع، دلپذیری محیط کار و افزایش انگیزه و علاقه کارکنان به کار بوده و در نهایت موجب رشد و توسعه سازمان خواهد شد.